محاسبه حاشیه بازاریابی محصول انگور در شهرستان ملایر و ارزیابی عوامل موثر بر آن

ایران دارای ویژگی های خاص توپوگرافیک، آب و هوایی و زمین های مستعد، جهت تولید محصولات کشاورزی می باشد؛ به طوری که بخش کشاورزی سهم قابل توجهی از درآمد کشور را تشکیل می دهد. با وجود داشتن چنین امکاناتی، مشکلات فراوانی در زمینه ی بازار محصولات کشاورزی وجود دارد. یکی ازمهمترین مشکلات، اختلاف زیاد قیمت سرمزرعه و قیمت خرده فروشی، یا به عبارت دیگر بالا بودن حاشیه بازاریابی می باشد. حاشیه بازاریابی در تمام کشورها وجود دارد حتی گاهی بیشتر از کشور ما، اما موضوع قابل توجه این است که در کشورهای توسعه یافته این اختلاف قیمت بیشتر مربوط به خدمات بازاریابی از جمله بسته بندی، درجه بندی، حمل و نقل و غیره است، در حالی که در کشورهای در حال توسعه ای نظیر کشور ما چنین اختلاف قیمتی با وجود فقدان و یا نقضان خدمات بازاریابی مناسب، جلوه نمایی می کند و این مسئله باعث ایجاد نوعی نقص در سیستم بازاریابی می شود. هدف این تحقیق محاسبه حاشیه بازاریابی وعوامل موثر بر آن، تعیین کارایی و سهم تولیدکنندگان از قیمت نهایی و دست یافتن به دلایل اصلی وجود حاشیه بازاریابی محصولات انگور، خشکبار و فراورده (شیره انگور) در شهرستان ملایر است. روش تحقیق این مطالعه از نوع اسنادی و پیمایشی می باشد و طی یک مطالعه مقدماتی و همچنین بررسی پژوهش های مشابه انجام شده در سایر مناطق، پرسشنامه ای محقق ساخته طراحی شد. حجم نمونه این مطالعه متشکل از عوامل مختلف بازاررسانی، که شامل 376 نفر تولیدکننده، 14 عمده فروش،60خرده فروش و 22 کارخانه بسته بندی شهرستان ملایر است با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی تعیین شد. تحلیل داده های پژوهش با استفاده از فرمول های مربوطه و بررسی شبکه بازاریابی انجام شد. به منظور ارزیابی عوامل موثر بر حاشیه بازاریابی آماره های کای اسکور، کندال تائوبی و اسپیرمن مورد استفاده قرار گرفتند. در بررسی میانگین هزینه های بازاریابی تولیدکننده در ازای هر کیلوگرم محصول مشاهده شد که بسته بندی و حمل و نقل مهم ترین هزینه های بازاریابی در انگور تازه خوری، خشکبار و فراورده می باشد. همچنین با کاهش طول مسیر سهم کشاورز از قیمت نهایی افزایش می یابد. سود خالص تولیدکننده نیز در محصولات خشکبار و فراورده بیشتر از سود خالص وی در مسیرهای تازه خوری می باشد. حاشیه بازاریابی در منطقه مورد مطالعه بالاست و از آنجا که فقط خدمات حمل و نقل و تا حدودی بسته بندی توسط عوامل بازاریابی صورت می گیرد، حاشیه بازاریابی بالا در مقایسه با خدمات انجام شده چندان منطقی نمی باشد. حاشیه خرده فروشی در منطقه مورد مطالعه بیشتر از حاشیه عمده فروشی می باشد. محاسبه کارایی مسیرهای مورد مطالعه نشان داد که اکثر واحدهای بازاریابی از کارایی مناسبی برخوردار نمی باشند و عدم کارایی در مسیرهایی که سهم عمده ای از بازاررسانی را انجام می دهد، مشاهده می شود. دلیل اصلی این ناکارایی نیز در مسیرهایی که کارخانجات بسته بندی فعال می باشند عدم کارایی قیمتی و تا حدودی عدم کارایی فنی و در سایر مسیر ها عدم کارایی قیمتی ارزیابی شد. ارزیابی عوامل موثر بر حاشیه بازاریابی در نهایت نشان داد که نوع محصول تولیدی، منطقه ی تولید (محل روستا)، قیمت خرده-فروشی و قیمت فروش سایر عوامل بازاریابی و هزینه های بازاریابی از جمله عوامل موثر بر حاشیه بازاریابی در منطقه مورد مطالعه می باشد.